Sıva kaba inşaatın tamamlanmasının ardından ince işlere başlanmasının ilk adımıdır. İçeriğinde su, kum, çimento veya kireç bulunan bu karışımın boya yapılmadan önce tüm yüzeylere uygulanır. Yani yapının iç ve dış yüzeylerine uygulanan yapı elemanlarını örten koruyucu bir katmandır. Uygulandıkları yüzeyin düzgün görünmesini sağlamanın yanı sıra teknik şartnameye uygun yapılmış bır sıva uygulaması uygulandığı yüzeyin olumsuz koşullara karşı (su, nem, rutubet vb.) koruma sağlamaktadır.
Yapıda sıva kullanılmasının nedeni iç ve dış yüzeylerde yapıyı ve yapıyı oluşturan elemanların dış etmenlere karşı korunması, yapıya düzgün bir dış görünüş oluşturabilmek (kaba yapının bütün prüzlerini örtmek), boya ve kaplamalar için düz bir yüzey elde edebilmek ve nem miktarı ve ısı korunumu, yapının yangına karşı korunması ve ses yalıtımına katkı sağlamaktır. Sıva uygulamasının beklenilen özellikleri sağlayabilmesi için yerine uygun malzeme kullanımı, teknik şartnameye uygunluk sağlanmalıdır. Kaba inşaat bittikten sonra sıva yapılacak yüzey iyice kuruduktan sonra sıva işlemine başlanmalıdır. Sıva uygulaması için en uygun hava koşulları ilkbahar ve sonbahar dönemleridir. Sıva yapımına yukarıdan başlanmalıdır. Aksi şeklinde aşağıdan uygulama başlanırsa yukarıda yapılacak imalat aşağıda yapılan imalata zarar verebilir.
Sıva yüzeyi, sıva yapılacak alana denir. sıva yüzeyine bağlı olarak harç ve sıva cinsi değişir. sıva yüzeyi sıvanın her yerde eşit kalınlıkta uygulanabilmesini sağlamak için yeterli düzlükte, tozdan arındırılmış, temiz ve sıvaya zarar verecek bombelerden arındırılmış olmalıdır. Sıvanın duvar ile aderansını sağlayabilmek adına yüzey pürüzlü olmalıdır. Emicilik özelliğine sahip yüzeylerde sıva yüzeyi ıslatılmalıdır. Sıva yüzeyi elverişsiz ise sıva taşıyıcı elemanlar tatbik edilmeli örneğin sıva filesi uygulanarak sıva yapılmalıdır. Sıva dile uygulaması sıvada oluşabilecek çatlaklara engel olmak için kullanılır.
Sıva filesi dış cephelere uygulanan mantolama levhaları üzerine gelecek olan çimento esaslı sıvanın çevresel etkiler ile hareketlerinin neden olabileceği çatlaklara karşı mukavemetini arttıran, alkali dayanımı yüksek, 160gr/m2 birim ağırlığa sahip cam elyaf donatı filesidir.
Ülkemizde yoğun olarak 75-160 gr ağırlığında ve 4*4mm-5*5mm açıklıklı fileler yoğun olarak kullanılmaktadır.
Sıva filesi Kullanım Alanları
Sıva filesinin uygulaması
Isı yalıtım levhalarının yapıştırılıp dübellenmesinden sonra ilk kat yüzey sıvası 2mm kalınlıkta olacak şekilde yapılır.
Donatı filesi henüz kurumamış olan ilk kat yüzey sıvası üzerine yukarıdan aşağı doğru olacak şekilde bastırılarak ve iyice gerdirilerek uygulanır. Bu adımda dikkat edilmesi gereken husus filenin levhaya her bölgede eşit uzaklıkta olması ve katlanmaması yani gergin durması gerektiğidir.
Birleşim yerlerinde fileler en az 10cm üst üste bindirilmelidir.
İlk kat sıvası kurumadan file üzerine ikinci kat sıva uygulaması yapılmalıdır. İkinci kat sıva uygulanırken filenin ilk kat sıva içerisine gömülmemesine ve yerinden kaymamasına dikkat edilmelidir.
Doğal ve kırma kumun içerisine, çimento, bağlayıcılar, su ve gerektiğinde katkı maddeleri eklenerek elde edilen karışıma harç denir. Teknik şartnameye uygun bir harç aşağıdaki gibi hazırlanabilir.
serpme tabakası: su/çimento/kum: 1/1/3
kaba sıva: su/çimento/kireç/kum: 1/1/2/9
nce sıva: su/çimento/kireç/kum: 1/1/2/11
Katkılı malzemesi kullanılan harçlarda amaç geçirimsizliği arttırmak, çatlaksız sertleşme sağlamak, çiçeklenme etkilerini azaltmak ve işlenebilirliği arttırmak için kullanılır. Bileşenleri aşağıda belirtilmiştir.
Uygulama tekniklerine göre sıva çeşitleri kendi içerisinde makinalı ve makinesiz olarak ayrılabilmektedir.
El İle Kaba Sıva Yapma Kuralları
Makine ile sıva yaparken aşağıdaki kurallara dikkat edilmelidir.
(hortumu taşıyan) en az 3 kişi kullanır.
Uygulamada sıvalar “Kara (Kaba) Sıva” ve “Alçı Sıva” olmak üzere 2 ana gruba ayrılmaktadır. Bu 2 ana grup ise İç sıva, dış sıva, kaba(kara) sıva, ince sıva, rabitz sıva ve püskürtme sıva olmak üzere farklılık göstermektedir.
Alçı Sıva Türlerinin Birbirinden Farkı Nedir?
Kaba Sıva ; Tuğla, bims veya ytong duvarın üzerine uygulanarak duvarı mastar, terazi ve gönyeye eksiksiz olarak getiren dolgulu bir sıva türüdür. Her türlü yüzeye uygulanır. Özellikle ıslak hacimlerde ve yapının dış kısımları için tercih edilir. Alçı sıvalara göre daha bağlayıcı farkından dolayı daha maliyetli ve işçiliği daha zordur.
Karışık Alçı Sıva ; Kaba alçı sonrası ortaya çıkan ufak dolguları yapmak için yaparız. Karışık alçı sıva bir anlamda saten alçının ön hazırlığı gibidir.
Alçı sıva; bağlayıcı olarak alçı kullanılır. Alçıpan bölme duvarlarda, yapı iç alanlarında asma tavanlarda genellikle tercih edilen sıvalardır. Maliyeti bağlayıcıdan dolayı daha düşük işçiliği daha kolaydır. Alçı sıvaların mukavemetinin azalmaması için karışımın %80 aşmayan su miktarı olmalıdır. Düzgün yüzeylerde (alçıpan gibi) herhangi bir alt sıva olmadan 1cm kalınlığında uygulanabilir. Alçı sıvalar su ve rutubete dayanıksız olduğundan iç sıvalarda kullanılır.
Saten Alçı Sıva ; Alçıpan bölme duvar veya asma tavanlarda, veya karışık alçı sıva üzerine doğrudan uygulan bir sıva türüdür. Yüzeyleri düzeltmek, boya için iyi, düzgün ve pürüzsüz bir boya altlığı oluşturmak amacıyla yaparız. Katlar arası kuruma bekleyerek iki kat olarak uygularız. Unutulmamalıdır ki saten alçının dolgu yapma özelliği yoktur. Bu sebeple alt yapıda olan bir aksaklık saten alçı ile düzeltilemez.
Bu işlemler doğru şekilde yapılırsa duvarlarınız kusursuz bir boya için hazır duruma gelmiştir.
Sıva çeşitlerini yukarıda belirttiğimiz ana gruplandırma ışığında aşağıdaki gibi gruplandırılabiliriz.
Yapı elemanlarının iç yüzeylerine ( duvar, kolon, kiriş, merdiven boşlukları, tavan ) yani dış etkilere nispeten az maruz kalan alanlar için yeterli mukavemete sahip, dış etkilerden ziyade beton yüzeyinin örtülmesi ve düzgün yüzey elde etmek için kullanılan sıvalardır. İç sıvalar çimentolu olabileceği gibi kireç- çimonto karışımı harç veya sadece kireç harcı ile yapılabilir.
Dış cephe duvarları ve balkonlar gibi dış etmenlere maruz kalan yapı bölgelerinde yüzeyi boyama veya kaplamaya uygun hale getirmek amacıyla yapılan sıvalardır. Dış sıvalar doğal çevre ile temas halinde bulunduğu ve olumsuz hava şartlarına maruz kalacağı için uygulama sonrası sulanması faydalı olacaktır. Dış sıvalar çimentoludur.
Kaba sıva kum, bağlayıcı ve su ile karıştırılarak hazırlanan harçtır. Sıva kalınlığı 3cm olmalıdır. Kaba sıva mastarlanmalı uygunluğu mastar ya da ip çekilerek kontrol edilmelidir. Kaba sıva uygulaması genellikle 2 katman şeklinde uygulanır.
Yukarıda belirtilmiş şekilde hazırlanan sıva harcının yaklaşık 5mm kalınlığında kaba sıvanın üstüne uygulanan sıvadır. İnce sıva uygulanırken kaba sıvanın tamamen kurumuş olmasına dikkat edilmelidir. İnce sıva kaba sıva yüzeyindeki boşlukların doldurulup kapatılması ve sıva yüzeyini perdahlamak için yapılır. İnce sıva yapılmadan önce yüzey ıslatılmalıdır. Sonra ince sıva harcı mala yardımıyla perdahlanır. Sıcak havalarda ince sıva tamamlanmadan yüzey kuruyabilir bu hususa dikkat edilmelidir.
Duvar ve tabanlarda sıva teli (TS EN 13496 standartlarına göre mekanik özellikleri belirlenen donatı filesi) üzerine uygulanan sıvalardır. Rabitzs tel levhalar 1,5cm genişliğinde birbiri üzerine bindirmeli olarak yerleştirilmeli ve levhalar bir mesnet üzerine oturtulmalıdır. Rabitzs sıva uygulamasında dikkat edilmesi gereken öneli bir husus tesisatın tamamlanmış olmasıdır.
Püskürtme sıvalar harcın duvara püskürtme yöntemiyle bir araç yardımıyla yapıştırılmasının sağlandığı sıva uygulamasıdır. Uygun olarak hazırlanan harc duvar yüzeyine 3mm kalınlığında olacak şekilde uygulanır. Püskürtme yapılacak yüzey mutlaka yıkanmalı ve yabancı maddelerden sıyrılmalıdır aksi taktirde duva ile sıva aderansı sağlanamaz ve sıva yapışmaz. Eğer uygulama önceden sıva yapılmış bir yüzeye yapılacaksa yüzey önceki sıvadan arındırılmalıdır. Püskürtme sıvalar dekoratif amaçla da kullanılmaktadır.
Perlit sıva; perlit, çimento ve su ile oluşturulan harcın kullanılmasıyla yapılan sıvalardır doğal bir kaynak olan perlit ısıyla genleşebilen volkanik bir camdır.
Yazımızın bu bölümü sıva işleri genel teknik şartnamesinden esinlenerek hazırlanmıştır.
Serpme tabakası uygulanmadan önce sıva yüzeyi tozdan, kirden arındırılır ve fırça ile su serpilerek nemlendirilir. Duvar yüzeyi nemlendirilirken kesinlikle yüzey suya doygun hale getirilmez. Çalışmaların yapılacağı alanla ilgili sıvaya başlamadan önce gerekli ölçüm, kot ve şakül kontrolleri yapılmış olmalıdır.
Uygulama yapılırken serpme tabakası 2-3mm kalınlıkta uygulanmalıdır. Serpme sıva harcında 0-3mm elek çapında dişli kum kullanılmalıdır ve harc yüzeye çarpma metodu ile uygulanmalıdır. Serpme sıva uygulamasında yüzeyin tamamen kaplanması zaruri değildir. Serpme tabakası kalınlığı en fazla kum tanesi çapında olmalıdır. Serpme işleminden sonra en az 24 saat beklenmelidir. Yapı elemanlarının birleşim bölgelerinde ve yapının çalışmaya zorlandığı yerlerde rabitzs teli uygulaması yapılmalıdır.
Dış cephe sıva uygulamalarında daha düzgün bir yüzey elde etmek için 1,5-2m aralıklarla ano çıtaları (Sıvayı mastara alarak sıva içindeki gerilmelerden oluşan çatlakları önler ve sıva kalınlığını kontrol eder. Yapıştırma sırasında çıtalar ipine getirilerek teraziye alınır. Düzgün bir yüzey elde etmek için ano çıtası kullanılmalıdır.) uygulanmalıdır.
Bir tabakada en fazla 1,5cm kalınlığında sıva uygulanır. Dış sıva en az 2 tabakadan meydana gelir ve toplam azami olarak 2cm olmalıdır.
Saten alçı uygulanacak yüzeyler toz, yağ ve yapışmayı engelleyecek maddelerden arındırılmalıdır. Öncesinde alçı-boya mevcut yüzeylere saten alçı uygulaması yapılacaksa boyalı, harçlı yüzeyler kazınmalı ve suyla iyice temizlenmelidir ayrıca çok kuru yüzeyler öncesinde nemlendirilmelidir.
Saten alçı harcının hazırlanacağı kap esnemeye payı olan kaplar tercih edilmelidir. Üreticinin tarifinde yer alan alçı/su oranlarına uyulmalıdır. Kaba ilk olarak su konulur ve alçı su yüzeyine serpilir ve su yüzeyi örtülesiye devam edilir ve yeterli alçı eklendikten sonra elle veya düşük devirli bir mikser ile homojen hale gelene kadar karıştırılır
Hazırlanan harç çelik mala yardımıyla duvara uygulanır. Ispatula geçişlerinden dolayı oluşacak dalgalanma ve ek yerleri bastırılarak düzeltilir.
Alçı uygulamasında mutlaka uyulmasını tavsiye edeceğimiz maddeler aşağıda belirtilmiştir.
Yapılarda zaman içerisinde deformasyonlar meydana gelmeye başlar. Bunlar oturmalar çevresel faktörler gibi birçok farklı nedenlere dayanmaktadır. Yazımızla ilgili sıva çatlakları da bu deformasyonlara örnek gösterilebilir. Sıva çatlakları hem görünüm hem de emniyetsiz ve rahatsız edici bir görünüm oluşturmakta ayrıca ek bir maliyet oluşturmaktadır. Sıva çatlağına sebep olan birçok etmen bulunmaktadır bunlardan ön plana çıkanları aşağıda belirttik.
Yapının kaba inşasısının bitmesi sonrasında mümkünse 1 yıl beklenip yapının yapacağı oturmaları tamamladıktan sonra ince işlerine (duvar, sıva, boya vb.) başlanması oluşabilecek sıva çatlaklarını minimuma indirir. Keza uygulama esaslarını son derece önem göstermek sıva çatlaklarının oluşmasını engellemede önem arz etmektedir. Mümkünse tüm duvar yüzeyine file uygulaması yapılmalı, mümkün değilse birleşim yerlerine mutlaka file uygulaması yapılmalıdır.
Bunlar dışında sıva çatlaklarına karşı alınabilecek diğer önlemler ise duvarın taşıyıcıya delikli galvaniz saç ile sabitlenmesi oluşabilecek titreşimleri minimuma indirir, güneşe maruz kalan yüzeylerin güneşin etkisinin az olduğu saatlerde yapılmalı vb.
İnşaat sırasında belirtilen önlemlerin alınması teknik şartnamelere uyulması zaman içerisinde oluşabilecek sıva çatlaklarının oluşmamasına son derece katkı sağlayacaktır.